De filosofie van het dagelijkse leven.
De architectuur van het geluk
Voor Frances
Amsterdam- 24 feb. 2021– Verwonder je over de liefde en de architectuur daarvan bijvoorbeeld. Of anders wel reizen en ga in je zoektocht op zoek naar de ontsluiering van deze vragen. De filosofische held Alain de Botton maakt dat mogelijk.
Eerst verwondert hij zich over ruimte, Over het feit dat een mooie ruimte een geluksgevoel weet op te roepen. Maar ook over de beperkingen van deze mooie ruimte op ons geluk. ‘ Een mooie ruimte kan ons humeur,’ zegt hij, ‘ laat staan onze daden, niet veranderen’.
Dezelfde ruimte die op het ene moment ons een geluksgevoel biedt, biedt net zo goed plaats aan een ruzie en / of een sombere gedachten. En een prachtig paleis zorgt er niet voor dat een dictator tot andere gedachten komt. Toch is hij ervan overtuigd dat een mooie ruimte bijdraagt aan ons geluk en zijn zoektocht in dit boek is dan ook: wat is een mooie ruimte?
Waar gaat het om in de architectuur? Om humaniteit? Gaat het over eerlijkheid over geluk of andere waarden en normen? Hoe kan je die vasthouden en je leven daarnaar richten? Hoe veranderlijk is dat gevoel? Anders dan gisteren? En ook anders dan eergisteren? Gaat het in de architectuur niet over meer zaken dan de belofte van geluk? Het uiteindelijke doel is een goed, tevreden en gelukkig leven. Dat kan door te leven volgens bepaalde deugden.
Gerelateerde berichten:
Orde, harmonie, elegantie, samenhang en tenslotte een deugd voor de ontwerper: zelfkennis. Want slechte architectuur komt tot stand doordat architecten zichzelf niet goed kennen. Ontwerpen betekent afleren wat we denken te weten, geduldig de mechanismen achter onze reflexen ontleden en ons doordringen van het mysterie en de verbijsterende complexiteit van onze dagelijkse handelingen.
Mijn andere held Stendhal schrijft hij dat er evenveel soorten schoonheid als er ideeën van geluk bestaan. Het is niet meer dan logisch dat verschillende mensen zich ook aangetrokken voelen tot verschillende vormen van architectuur. Voel je je aangetrokken tot knusheid, eenvoud, rijkdom, spanning of rust? Hij is bovendien van mening dat gevoel voor schoonheid ontwikkeld kan worden.
De deugd ethiek gaat uit van een soortement leerproces: de geschiedenis leert dat een deugdzaam leven leiden niet eenvoudig is. De deugdethiek is namelijk wars van directe behoeftebevrediging.
Als voorbeeld voert de Botton de Japanse voorkeur voor het onvolkomen op. Hij citeert de Japanse schrijver Junichiro Tanizaki: We voelen ons niet gauw op ons gemak bij dingen die glimmen en glanzen. De westerling gebruikt tafelgerei van zilver en staal en nikkel, dat hij oppoetst tot het prachtig glimt, maar wij hebben daar iets tegen. Hoewel ook wij soms zilver gebruiken voor theeketels, karaffen of sakekommen, poetsen we die liever niet. Integendeel, we beginnen ze pas te waarderen wanneer ze dof zijn geworden, wanneer er een donker, grauw patina op is verschenen.”
Al in de middeleeuwen lieten Japanse dichters en zenpriesters hun landgenoten kennis maken met de schoonheid van het alledaagse, van eenvoudige, onbewerkte en vergankelijke dingen.
De grote les die we uit Japan kunnen leren is dat we een schoonheid kunnen leren waarderen waar we aanvankelijk niet mee vertrouwd waren.
De Botton gebruikt bovenstaand voorbeeld tegen de argumenten van veel projectontwikkelaars. Die stellen maar al te snel dat de protserige villa’s die zij verkopen blijkbaar het enige is waar mensen van houden of kunnen houden, ze verkopen immers als zoete broodjes?
De Botton is er zich van bewust dat deze vraag not-done is. Wie modern is, zegt hij, zal de vraag naar schoonheid en die van de liefde een lastige, zelfs onbeantwoordbare vraag vinden.
Hoe zouden wij kunnen bepalen wat mooi is, laat staan wat iemand anders mooi moet vinden?
Deze gedachte gaat via de Renaissance, de Romantiek naar het modernisme waarin de vraag naar schoonheid is vervangen door de gedachte dat de vorm niet bepaald moet worden door vormwil, maar door het gebruik. Voor architecten natuurlijk gesneden geschiedenis koek, voor het grote publiek is het wellicht een aardig inzicht in het hedendaagse debat over architectuur.
Schoonheid heeft alles met waarden te maken. Stendhal: “Schoonheid is de belofte van geluk. Het idee van wat mooi is, is verstrengeld met het idee van wat een goed leven is. Met andere woorden via materialen, vormen en kleuren verwijst de architectuur naar eigenschappen als vriendelijkheid, goedheid, fijnzinnigheid, kracht en intelligentie, aldus De Botton.
Amsterdam, 24 feb 2021