Biografie Frank Essed – De mobilisatie van het Eigene.

Recensie Anton Jie Sam Foek

Roy Khemradj

Journalist en auteur

March 8, 2025

Roy Khemradj’s boek over Franklin Edgar Essed is een lofzang op een van Suriname’s meest invloedrijke denkers en beleidsmakers. Het biedt een genuanceerd en gedetailleerd beeld van een man die zijn werk en leven wijdde aan de vooruitgang van zijn land waar hij innig veel van hield. Daarbij zijn eigen belang ondergeschikt maakt aan het algemeen belang.

Het boek is  een onmisbare bijdrage aan de waarheid en geschiedschrijving van Suriname, maar lijkt soms een klein beetje tekort te schieten in nog kritischer analyse en begrip of toegankelijkheid voor grotere lezerskringen die de visie en nalatenschap van Essed blijvende aandacht moeten blijven geven, niet alleen als historisch voorbeeld, maar ook als leidraad voor de toekomst.

Franklin Edgar Essed behoort ongetwijfeld tot de grotere en belangrijker visionaire denkers  van Suriname. Maar deze uitspraak zou best een nadere, diepgaander onderbouwing en nuancering kunnen gebruiken, zodat toekomstige leiders en historici wijze lessen zouden kunnen leren en toepassen in de toekomst van ons land.

Khemradj is wat subjectief en dat vraagt om een wat genuanceerder historische analyse.

De visie van Essed op de ontwikkeling van Suriname is onmiskenbaar en doorstaat elke vergelijking met andere denkers uit die tijd, omdat de originaliteit en haalbaarheid van zijn ideeën evenals zijn  rol als minister van Opbouw en de impact van zijn beleid naast zijn intieme betrokkenheid bij de politiek, naast kenmerkend ook duidelijk, overzichtelijk en transparant zijn. Daarmee komt in het boek duidelijk de onderlinge relatie tussen de politieke realiteit van het moment, de emotionele binding met het land en de visie van Essed naar voren.

Het is opvallend hoe duidelijk Khemradj over de herinnering anno 2024/25 aan Essed schrijft en daarmee duidelijk maakt dat zijn ideeën niet alleen bewaard horen te blijven, maar alsnog ook uitgevoerd zouden kunnen worden om het land in deze hectische en geopolitiek complexe tijden, met alle gevaren van steeds verder toenemende verzwakking van instituten en vooral ook moraliteit.

Daarbij vraagt een niet-insider zich onwillekeurig, maar kritisch, af niet alleen welke lessen er te leren vallen uit het leven en werk van Essed voor de toekomst van Suriname, welke kant het land op moet gaan.  Khemradj zou daarom, met zijn kennis en overtuiging, misschien verder analytisch kunnen borduren om het beleid van Essed door te geven en van harte aan de huidige generatie denkers en doeners, diegenen die beleid maken en uitvoeren om Suriname op te stuwen in de vaart der volkeren en het eigen belang geheel ondergeschikt te maken aan het algemene belang met een behoorlijk verspreide welvaart.

De periode van 1958 tot 1980 was een complexe tijd in de Surinaamse geschiedenis, met ingrijpende sociale en politieke veranderingen, zoals ook nu.

Een kritische analyse zou moeten onderzoeken hoe realistisch en uitvoerbaar Esseds ideeën werkelijk waren in de context van die tijd. De stelling dat Esseds visie richtinggevend was voor de nationale ontwikkeling, vraagt om gedetailleerder onderbouwing. Het is belangrijk om na te gaan in hoeverre zijn plannen daadwerkelijk werden geïmplementeerd en wat het concrete effect ervan was. 

Het boek lijkt geen wetenschappelijk verantwoorde biografie of historische analyse. 

En dat is een groot geluk, omdat het daarom juist toegang zou kunnen bieden voor het verspreiden van de informatie over meerdere lagen van de bevolking. Eigenlijk zou er zelfs een modus gevonden moeten worden, wellicht via andere media, het aan de man te brengen in Suriname en daarbuiten en er ook voor te zorgen dat het niet alleen gelezen, maar ook begrepen wordt. Als de inhoud bovendien toegepast zou worden op de huidige plannen en situatie, slaan wij de goede richting in. 

Daar heeft Khemradj in elk geval een meer dan schitterend begin mee gemaakt.

De beschrijving wekt de indruk dat Essed de enige of belangrijkste visionaire denker was, wat voorbijgaat aan de bijdragen van andere Surinaamse intellectuelen en politieke denkers uit dezelfde periode.

Het boek van Roy Khemradj schildert een indrukwekkend beeld van een man die niet alleen zijn tijd vooruit was, maar ook de loop van de Surinaamse geschiedenis vorm gaf. Essed wordt gepresenteerd als een visionaire denker wiens intellect en charmante daadkracht Suriname een duidelijke richting gaven in een tijd van nationale onzekerheid en hoop.

Het geloof in de kracht van gedegen voorbereiding en systematische uitvoering, omvat niet alleen economische groei, maar ook sociale rechtvaardigheid, nationale eenheid en duurzame ontwikkeling.

Essed zag infrastructuurontwikkeling, onderwijs, en landhervorming als de belangrijke steunpilaren van vooruitgang. Zijn nadruk op lange-termijnplanning onderscheidde hem van andere leiders, die vaak werden gehinderd door kortzichtige politieke belangen.  Zijn visie was wat dat betreft duidelijk: Suriname is niet alleen een verzameling grondstoffen of een land van agrariërs, maar als een potentiële economische draagvlak in het Caribisch gebied. Net zoals in hetzelfde tijdsgewricht, dat evenwichtige ontwikkeling die zowel stedelijke als landelijke gebieden omvatte,  speciale aandacht voor de sociaal- economisch- en financiele ontwikkeling van het land vroeg.

Khemradj gelooft met Essed en vele, vele anderen in zelfbeschikking en het belang van een Surinaams sociaal-economisch beleid dat ten goede moet komen aan de Surinamers. Dit plaatst  hem, net als Essed, een van de vroege pleitbezorgers van wat nu duurzame ontwikkeling zou worden genoemd, op hetzelfde niveau.

En daarom alleen al is het boek onmisbaar voor een ieder die het goed voor heeft met het land. Nu nog alleen deze waardevolle historische bron toegankelijk maken voor een ieder omdat het inzicht biedt inzicht in een cruciale periode van Suriname’s geschiedenis en de uitdagingen, rijk aan details en totaal respect aan Essed,  belicht waar wij met zijn allen, die in Suriname geloven, mee te maken hebben en nog zullen krijgen

Anton Jie Sam Foek, First Dutch/European/Suriname reporter to win the prestigious Sonoma University award in California for excellence in Investigative and Independent Journalism. BBC, Dutch R/TV, as well as the American Humanist Magazine, National Public Radio in New York and others.