De zeshoek is overal
Woord Plotseling is de hele werkelijkheid opgedeeld in zeshoekige blokken. Dat komt door de stikstofkaart van het RIVM, denkt Hans Steketee.
Het is net als met rode auto’s tellen: je wacht er eindeloos op en opeens komen er vier tegelijk voorbij. Zo was het ook met de hexagoon of regelmatige zeshoek. Overal zag je de omstreden stikstofkaart van het RIVM en het ministerie van LNV, waar een bijenraat van zo’n 500.000 identieke hexagonen over Nederland is gelegd.
Waarschijnlijk is het niet voor niets dat zoveel mensen de overheid ervan verdenken spelletjes te spelen met de stikstofdepositie. Want zulke zeshoeken zie je vanouds ook op bordspelen en digitale games waarbij het draait om slim en strategisch gebruik van de grond. Het bekendste daarvan is ongetwijfeld Catan – voorheen Kolonisten van Catan. Veel boeren hebben, in Catan-verhoudingen, nu moeite met de vraag of ze „één stikstof voor twee hout” willen ruilen.
Optimale verhouding
Die zeshoeken kwamen langs toen Klaus Teuber, uitvinder van het boardgame-hypersucces, begin deze maand op 70-jarige leeftijd overleed, helaas te vroeg om aan zijn Catan-reeks nog een ‘stikstofuitbreiding’ toe te voegen.
Een regelmatige zeshoek, eenvoudig te construeren met passer en lineaal, voelt als een natuurlijke vorm. En ook dat is vast geen toeval. Een hexagoon biedt een optimale verhouding tussen omtrek en inhoud, weten bijen: in een zeshoek kun je de maximale hoeveelheid honing opslaan bij zo min mogelijk werk om de wanden van de cel te bouwen. Oké, in een cirkel ligt die verhouding nog net iets gunstiger, maar aan elkaar geplakte cirkels leveren zowel een zwakkere constructie op als loze tussenruimtes.
„Een hexagoon is de geometrische vorm die het dichtst een cirkel benadert en toch nog een sluitend grid kan vormen”, licht Aerius, ‘stikstofrekenmodel voor de leefomgeving’, zijn keuze voor de zeshoek op de stikstofkaart toe.
De verspreiding van een stof kan zo beter in beeld worden gebracht, al zien veel boeren dan nog steeds niets, of juist iets heel anders
Op die kaarten heeft elk hexagoon een oppervlak van 1 hectare of 10.000 vierkante meter, en (dus) zes zijden van ongeveer 62 meter. Klassieke kartografie en navigatie hebben weinig op met zo’n ‘hex grid’, maar werken traditioneel in aansluitende vierkanten, waarbij de x- en y-as globaal voor lengte- en breedte op de aardbol staan. Google Maps en OpenStreetMap gebruiken voor hun digitale basiskaarten vierkante ‘tegeltjes’ van 256×256 pixels.
Maar in de natuur en de wereld van ‘datapunten’ tiert de zeshoek welig. Anders dan bij vierkanten is het middelpunt van zeshoek in een grid van identieke, regelmatige zeshoeken even ver verwijderd van de middelpunten van alle omliggende zeshoeken. Zo kan de verspreiding van een stof beter in beeld worden gebracht. Al zien veel boeren dan nog steeds niets, of juist iets heel anders.
Parijs
Zet nu je cursor op Parijs en zoom uit tot je de landsgrenzen ziet. Wat krijg je dan? Een zeshoek. l’Hexagone is een ander woord voor Frankrijk zonder overzeese gebiedsdelen, leren scholieren er al generaties. Wie deze maand afstemde op de Franse tv werd om de oren geslagen met oproer en stakingen die de Zeshoek met bijenkoningin Macron in het centrum verlamden. Een geometrische vorm die vanouds stabiliteit en harmonie uitstraalt veranderde zo in zijn tegendeel.