De foto van Pinochet is opgenomen in de eregalerij van het Rotterdamse fotomuseum
De foto van de Nederlandse fotojournalist Chas Gerretsen maakt deel uit van een verzameling van 99 iconische foto’s uit de moderne geschiedenis.
Het Fotografiemuseum van Rotterdam in Nederland heeft besloten om het beeld van Chas Gerretsen, dat hij op 18 september 1973 tijdens het Te Deum maakte ter gelegenheid van de nationale feestdag, in de Eregalerij te plaatsen.
De foto maakte deel uit van de iconografie en werd van toen tot op de dag van vandaag vermenigvuldigd tot het hoofdportret van de verantwoordelijke voor de staatsgreep die hij slechts enkele dagen eerder samen met de andere takken van de strijdkrachten en de Carabineros tegen de regering van president Salvador Allende had geleid.
Pinochet heeft een hard gezicht op de foto. Later zou hij hebben gezegd dat hij er spijt van had dat hij zo had geposeerd, maar zijn gezicht, geflankeerd door verschillende andere militairen, werd geportretteerd en een van de belangrijkste affiches om de leider van het dictatoriale regime en het beleid van uitroeiing van duizenden geëxecuteerde, vermiste en gemartelde mensen in Chili te identificeren.
Gerretsen zegt: ‘Het is een eer dat een foto die ik bijna 50 jaar geleden heb gemaakt, is gekozen’. In zijn antwoorden op een vragenlijst van Diario y Radio Universidad de Chile zegt de fotoreporter dat toen hij die ochtend in september Pinochet maakte, ‘ik nooit had verwacht dat ik in een ‘Hory of Dutch Photography’ zou zijn of dat de foto permanent in een museum zou worden tentoongesteld’, zoals het Museum of Memory and Human Rights.
Gerelateerde berichten:
‘De ‘Gallery of Honor’ vertelt het verhaal van de ontwikkeling van fotografie in Nederland sinds 1842. Het toont de hoogtepunten, innovaties en enorme stappen die fotografen hebben gezet. Elke foto die deel uitmaakt van de Honor Gallery heeft een iconische waarde vanwege zijn sociale en artistieke betekenis,” zegt Gerretsen.
Het verhaal van een foto
Chas Gerretsen was geen nieuwkomer toen hij in Chili aankwam. Hij had eind jaren zestig al een deel van Zuidoost-Azië en de Vietnamoorlog bezocht. Zijn foto’s werden gepubliceerd door grote internationale media en bureaus die op hun pagina’s vertelden wat er gebeurde tijdens de gewapende confrontatie waarbij de Verenigde Staten betrokken waren.
In Chili portretteerde zijn lens wat er gebeurde te midden van de wervelwind van de dagen van de Volkseenheid, de massale demonstraties ter ondersteuning van de regering van Allende en de uitkomst van die ochtend op 11 september 1973.
Een week later herinnert Gerretsen zich dat het een zonnige dag was. ‘Ik had me niet gerealiseerd hoe belangrijk 18 september is voor Fiestas Patrias in Chili. Ik wist alleen dat dit weer een kans was om foto’s van het bestuur te maken. Ik heb me niet laten inschrijven. Rond 10 uur ’s ochtends besloot ik: ‘Waarom ga je niet?’ Het was een zonnige dag en ik had niets meer te doen. Toen ik in het centrum van de stad aankwam, op een kilometer van de kerk, werd ik tegengehouden door de eerste blokkade, soldaten met machinegeweren en sluipschutters op de daken. Ik merkte dat het niet meer om een foto ging. Maar omdat ik me niet had aangemeld voor dit evenement, liet het leger me niet voorbijgaan,’ herinnert de fotograaf zich.
Hoewel de militairen aanvankelijk besloten om hun toegang te voorkomen, erkende een burgerpolitieagent hem: ‘Hij zei tegen hen: ‘Laat de magere Nederlander voorbijgaan.’ Er waren nog een paar bezuinigingen, maar ze hadden gehoord dat ik zou komen. De sluipschutters bewaakten de weg naar de kerk. Ik kwam naar de kerk, terwijl de voormalige presidenten Frei en Alessandri met de auto aankwamen.”
Gerretsen vervolgt zijn verhaal: ‘Ik volgde ze naar het donkere interieur van de kerk, waar fotografen en cameramannen aan het filmen waren, waarbij ik me richtte op de vier bestuursleden. Ik wilde wat portretten maken. Ik begon aan de rechterkant met generaal Mendoza van de Carabineros, die niet wist waar ik moest kijken. Hij wilde absoluut niet naar me kijken, net als generaal Leigh van de luchtmacht en admiraal Merino. Niemand wilde naar me kijken. De laatste die ik fotografeerde was generaal Pinochet. Hij keek recht door me heen. Ik heb vanuit alle hoeken gewerkt en elk bestuurslid gefotografeerd: close-up, half-flat en groepsfoto’s.”
Aan het einde van de zitting begon kardinaal Raúl Silva Henríquez aan zijn religieuze homilie.
De Nederlandse fotograaf vertelt dat de bestuursleden zich tijdens de ceremonie verveelden. Na de traditionele ontmoeting ging hij naar de voorkant van het gebouw en fotografeerde hij opnieuw de generaals voordat ze in hun auto stapten om de locatie te verlaten. ‘Ik had toen niet gedacht dat deze gebeurtenis, die ik bijna had verloren, een belangrijk onderdeel van de verandering in mijn leven zou worden,’ zegt hij.
‘De mensen van Chili waren altijd in mijn hart. Chileense studenten, werknemers, jongeren en ouderen, hebben Chili tot een onvergetelijk deel van mijn leven gemaakt,’ zegt Gerretsen, die in 2013 samen met zijn partner Monika naar Chili terugkeerde om deel te nemen aan een documentaire over de staatsgreep in Chili. ‘Ik voelde me meteen weer thuis, hoewel het land visueel was veranderd, waren de mensen hetzelfde. Alle foto’s die ik in Chili heb gemaakt, zijn gekoppeld aan Chili,’ besluit hij.