William Smith, verandert de wereld

Het leven van een RollerCoaster

Anton Foek

Amsterdam, 21 oktober 2021–Het verhaal van William Smith is fascinerend. Ik bedoel: als je het niet fascinerend vindt, moet je iets anders met je tijd gaan doen. Ga maar na en zorg ervoor dat er een bijvoorbeeld krater op Mars naar je wordt vernoemd of een jaarlijkse lezing van de Geological Society. Om maar iets te noemen. Iets voor Elon Musk?

Hij was een verweesde zoon van een smid op het Engelse platteland, zo eentje die geobsedeerd raakte door het maken van ’s werelds eerste geologische kaart en uiteindelijk de vader werd van de moderne geologie.

In 1793 deed William Smith, een kanaalgraver, een opzienbarende ontdekking die de prille wetenschap van de geschiedenis van de aarde – en een centraal element van de gevestigde christelijke religie – op zijn kop zou zetten. Hij merkte op dat de rotsen die hij aan het uitgraven was, in lagen waren gerangschikt; belangrijker, hij kon heel duidelijk zien dat de fossielen die in de ene laag werden gevonden heel anders waren dan die in een andere. 

En uit dat besef kwam een openbaring: dat door de fossielen te volgen, je lagen van rotsen kon traceren terwijl ze dompelden en opkwamen en daalden – duidelijk over Engeland en, inderdaad, duidelijk over de hele wereld. Vastbesloten om zijn zeer belangrijke ontdekking te publiceren door een kaart te maken die de verborgen onderkant van Engeland zou weergeven, reisde hij twintig jaar lang het hele koninkrijk per postkoets en te voet, waarbij hij rotspartijen en fossielen bestudeerde en het beeld van dit samenvoegde. ongezien universum.

Maar vier jaar na de triomfantelijke publicatie, en met zijn jonge vrouw die gestaag gek werd tot op het punt van nymfomanie, belandde Smith in de gevangenis van schuldenaars, een slachtoffer van plagiaat, opgelicht uit zijn erkenning en zijn winsten. 

Hij verliet Londen voor het noorden van Engeland en bleef tien lange jaren dakloos terwijl hij op zoek was naar werk. Pas in 1831, toen zijn werkgever, een sympathieke edelman, hem in contact bracht met de Geological Society of London – die hem eerder een fellowship had ontzegd – werd dit stille genie eindelijk overladen met de eer die hem al lang had verwacht. . Hij werd naar het zuiden geroepen om de hoogste onderscheiding van het genootschap te ontvangen, en koning Willem IV bood hem een levenslang pensioen aan.

De kaart die de wereld veranderde is in wezen een heel menselijk verhaal over volharding en prestatie, over de toewijding van één man in het aangezicht van ondergang en dakloosheid. De kolen- en olie-industrie van de wereld, de goudwinning, de snelwegsystemen en de spoorwegroutes waren allemaal volledig afgeleid van de creatie van Smith’s eerste kaart. Het is het verhaal dat de wereld veranderde.

William Smith werd geboren op 23 maart 1769  en leefde tot   28 augustus 1839. Hij was een Ingenieur, Brits natuurlijk, en geoloog, die als eerste stelde dat fossielen in een bepaalde volgorde voorkomen in gesteentelagen. Hij wordt dan ook de ‘vader van de  stratigrafie ‘ genoemd. Ook maakte hij de eerste  geologische kaart. Tijdens zijn leven werd op zijn werk veel plagiaat gepleegd, waardoor hij financieel werd geruïneerd en in de gevangenis belandde. Pas later in zijn leven kreeg men waardering voor zijn werk.

Gidsfossielen

Smith werkte vanaf 1787 als landmeter, onder andere voor het bedrijf dat het Somerset Coal Canal aanlegde. Door zijn werk voor de kolenmijnen raakte hij geïnteresseerd door de opeenvolging van lagen in het gesteente, waarin de  steenkool werd aangetroffen. Hij merkte dat de volgorde van de lagen niet willekeurig was en zichzelf vaak herhaalde. 

Ook constateerde hij dat de fossielen in elke laag anders waren. Op verschillende plekken was een laag te herkennen aan de daarin voorkomende fossielen. Hij deelde strata of lagen daarom in op basis van de daarin voorkomende fossielen. Zijn hypothese  was dat er een bepaalde opeenvolging in het voorkomen van fossielen zat. Later zou de  Duitse geoloog Leopold von Buch een fossiel dat typisch is voor een bepaalde laag of formatie een gidsfossiel noemen.

Geologische kaarten en profielen

Ook zag Smith dat de helling van lagen aan het oppervlak soms klein was, maar in lagen ouder dan het  Trias vaak veel groter kon zijn (in feite ontdekte hij hiermee de discordantie die is veroorzaakt door de  Hercynische orogenese ). Smith begon nu te onderzoeken of zijn hypothese over de volgorde van het voorkomen van fossielen klopte, en op welke schaal gesteentelagen in de ondergrond van Engeland doorliepen. 

Om dit te onderzoeken tekende hij geologische profielen, hij kreeg de bijnaam Strata Smith vanwege zijn belangstelling voor gesteentelagen. In 1799 werd hij ontslagen als landmeter. In datzelfde jaar maakte hij de eerste geologische kaart op grote schaal, van de regio rond Bath. 

In 1815 publiceerde hij de eerste geologische kaart van Groot-Brittannië. Hij had ontdekt dat door gebruik te maken van verschillende kleuren geologische lagen op een kaart kunnen worden aangegeven. Nu had hij behalve profielen ook een bovenaanzicht, waarmee lagen te volgen waren. In 1817 publiceerde hij een geologisch oost-west profiel door Engeland en Wales, van Londen tot de Snowdown. 

Bankroet en latere erkenning

Omdat zijn kaarten al snel gekopieerd werden en tegen lagere tarieven aangeboden, kwam Smith in financiële problemen en moest hij zich uiteindelijk bankroet verklaren. Van 1817 tot 1819 zat hij in de gevangenis omdat hij niet in staat was zijn schuldeisers te betalen. Daarna ging hij weer als landmeter werken. Wetenschappelijke erkenning kwam pas laat, ook omdat Smith niet van adel was, zoals gebruikelijk was in kringen van natuurwetenschappers in die tijd. 

In  1831 werd hij onderscheiden met de Wollaston Medaille door de Geological Society, waarbij de president van de society, Adam Sedgwick, hem “vader der Engelse geologie” noemde. 

In 1835  ontving hij een eredoctoraat van de Universiteit van Dublin.  Hij hielp mee met het selecteren van geschikte gesteenten voor de bouw van het  Westminster Palace.

Anton Foek