Slotkoor Matthäus Passion

Het Slotkoor van Johann Sebastian Bachs Matthäus-Passion is een van de krachtigste en ontroerendste momenten in de westerse klassieke muziek. Het Slotkoor, gecomponeerd in 1727, sluit het stuk af met een gevoel van diepe droefheid en verdriet, terwijl het koor de woorden “Wir setzen uns mit Tränen nieder” (“Wij zitten in tranen”) herhaalt.

Samenstelling en structuur

De Matthäus-Passion is verdeeld in twee delen, die elk weer zijn onderverdeeld in verschillende muzikale delen. Het Slotkoor is het laatste deel van het tweede deel, en wordt voorafgegaan door verschillende koralen, of hymnen, en recitatieven die het verhaal van Jezus’ kruisiging en begrafenis voortzetten.

Het Slotkoor zelf is een koorfuga, waarin het koor de woorden “Wir setzen uns mit Tränen nieder” herhaalt in een beklemmende en treurige melodie. De fuga begint met één stem die de melodie zingt, die vervolgens door de andere stemmen in het koor wordt herhaald. Naarmate de fuga vordert, raken de stemmen steeds meer met elkaar verweven, waardoor een dichte en complexe textuur ontstaat.

Muzikale technieken

Het Slotkoor is een meesterlijk voorbeeld van Bachs compositorische genie, en maakt gebruik van een reeks muzikale technieken om de emotionele kracht ervan over te brengen. Een van de opvallendste kenmerken van het Slotkoor is het gebruik van contrapunt, of de gelijktijdige gelaagdheid van meerdere muzikale lijnen. Bach weeft een rijk tapijt van stemmen samen, die elk een andere melodie of harmonie zingen, om een geluid te creëren dat zowel ingewikkeld als diep ontroerend is.

Naast zijn gebruik van contrapunt maakt Bach ook gebruik van een reeks harmonische hulpmiddelen om de emotionele impact van het Slotkoor te versterken. Hij maakt bijvoorbeeld vaak gebruik van chromatiek, of het gebruik van noten buiten de toonsoort van het stuk, om een gevoel van spanning en bevrijding te creëren. Deze techniek is bijzonder effectief in het Slotkoor, waar de chromatiek bijdraagt aan het algemene gevoel van verdriet en droefheid.

Een ander belangrijk element van het Slotkoor is Bachs gebruik van dynamiek, of de variatie van luidheid en zachtheid in de muziek. In het hele stuk maakt Bach gebruik van een reeks dynamische contrasten, van de verstilde pianissimo’s van de opening tot de daverende fortissimo’s van de climax. Deze dynamische verschuivingen dragen niet alleen bij aan de emotionele impact van de muziek, maar helpen ook om structuur en drama te creëren.

Religieuze betekenis

Als vrome Lutheraan werd Bachs muziek sterk beïnvloed door zijn geloof. Met name de Matthäus-Passion is een weerspiegeling van zijn diepe religieuze overtuigingen en getuigt van de centrale grondbeginselen van het christelijk geloof.

Het Slotkoor, met het herhaalde refrein “Wir setzen uns mit Tränen nieder”, is een aangrijpende herinnering aan het verdriet en de rouw waarmee de dood van Jezus Christus gepaard gaat. De woorden zijn ontleend aan Psalm 130, die luidt: “Uit de diepte roep ik tot u, o Heer. Heer, hoor mijn stem! Laat uw oren aandacht hebben voor de stem van mijn smeekbeden!” Door deze woorden te herhalen in een treurige en beklemmende melodie vangt Bach de diepe droefheid en het verdriet waarmee de kruisiging gepaard gaat.

Tegelijkertijd herinnert het Slotkoor ook aan de hoop en verlossing die centraal staan in het christelijk geloof. De laatste regel van het refrein luidt “Ruhe sanfte, sanfte ruh!” (“Rust zacht, rust zacht!”), een verwijzing naar de vrede en troost die beloofd worden aan hen die in Jezus Christus geloven. Door de Matthäus-Passion met deze toon van hoop en troost te eindigen, benadrukt Bach de verlossende kracht van de christelijke boodschap en biedt hij een boodschap van troost en troost.