Geloven en het Goede Leven

Economie

Hans Stegeman

Amsterdam, 12 februari 2022– Vooruitgangsdenken is zo’n beetje het mainstream – het belangrijkste – geloof van deze tijd.

Het belangrijkste symbool hiervan in de economie is economische vooruitgang, plat vertaald in economische groei. 

Altijd maar meer nog meer en beter. En het liefst ook duurder.

Economische wetmatigheden zijn grotendeels gebaseerd op ons eigen sociale constructie. 

Het zijn onze instituties, door ons georganiseerd, onze afspraken over eigendom, ons geloof in het geldstelsel en in kredietwaardigheid die ervoor zorgen dat de economie werkt zoals zij werkt. Het is dus ook ons eigen construct dat winst en groei nodig is in een kapitalistisch systeem. 

De religie van onze tijd, die inderdaad ook veel materiële vooruitgang heeft gebracht.

Maar binnen dat geloof is het lastig om duurzaamheidsproblemen op te lossen. 

Want deze ‘externaliteiten’ hebben geen prijs in het geloof. Als we er wél rekening mee houden, maakt dat consumptie misschien duurder. Of, nog erger, dwingt het ons tot nadenken over minder consumeren. 

Zo kunnen oplossingen van duurzaamheidsproblemen, van energietransities tot circulaire economie, alleen werken als ze rendabel zijn. De rest past simpelweg niet binnen het paradigma. Economische groei is en blijft in alles de voorwaarde waaraan niet te tornen valt.

En daar zit ‘m de crux. Natuurlijk kunnen we wel verduurzamen. Alleen niet binnen ons huidige geloof. Tijd voor omgeloven: van materiële vooruitgang naar een duurzame toekomst.

‘Het beleid van centrale banken ondergraaft eerder de geloofwaardigheid van het geldstelsel dan dat het zorgt voor financiële stabiliteit’

Ten eerste door te laten zien dat het huidige verhaal niet meer klopt. Dat bijvoorbeeld de relatie tussen inflatie en werkloosheid er vaker niet dan wel is. Dat het beleid van centrale banken eerder de geloofwaardigheid van het geldstelsel ondergraaft dan dat het zorgt voor financiële stabiliteit. 

Dat een markteconomie helemaal niet leidt tot naar beneden druppelende welvaart, maar tot een gigantische berg aan de top. En dat bovenal de negatieve effecten op de leefomgeving groter zijn dan de baten.

En ten tweede door een nieuw verhaal te bedenken. Een verhaal dat wel antwoorden geeft op de problemen van deze tijd. Een verhaal waarin groei geldt als instrument, en niet als doel. Waarin het logisch is dat een samenleving binnen de grenzen van de planeet opereert.

Hoezo moeilijk?

We zijn wel vaker van geloof veranderd. Als we geloven dat het enige dat telt is dat toekomstige generaties ook een prettig leven kunnen leiden, dan zullen we ernaar handelen. Als we geloven dat het kappen van teveel bomen leidt tot hel en verdoemenis, dan stoppen we daarmee.

Misschien, zoals zo vaak in de geschiedenis, is te lang vasthouden aan een geloof wel ons grootste probleem.

Hans Stegeman Hoofdstrateeg bij Triodos Investment Management.