Burundi en de Grotendeels Vergeten Burgeroorlog

Beatriz en Bernard

Amsterdam, 12 maart 2021 — Het eerste wat de Onder Minister van Gezondheid in Bujumbura in Burundi tegen mij zegt als ik er met een Nederlandse NGO op reportage ben, om verslag te doen van het aanleggen van een watersysteem in Miunga, is: ‘ Gaat U toch zitten ‘.

Hij trekt een la van zijn bureau open en gaat verder:’ Indien U wat daarion wilt doen, bent U welkom ‘.

Burundi is in het nieuws gekomen nadat in 1972 en tussen 1993 en 1999 heeft het etnische geweld tussen de Hutu- en Tutsi-stammen honderdduizenden vluchtelingen heeft veroorzaakt en aan deze kant ten minste 250.000 doden zijn gevallen. 

Hoewel veel vluchtelingen teruggekomen zijn uit de omringende landen, heeft het aanhoudende geweld veel anderen juist alsnog doen vluchten.

In juni 2005 vroeg de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties om onderzoek naar de genocide en andere misdaden gepleegd gedurende de burgeroorlog.  Twee jaar later werd bekend dat Burundi en de VN overeenstemming hadden bereikt over de vorming van een tribunaal en van een waarheids- en verzoeningscommissie. Een zogenaamde stuurgroep.

Mijn Beatriz, heeft daar allemaal geen boodschap aan. Ze mist een been en een arm. Die zijn er, toen ze 12 jaar oud was, door de militie afgehakt, nadat voor haar ogen, haar hele familie was vermoord. Ze is als enige overgebleven, gevonden op een hoop andere lichamen van mensen die vermoord waren. 

Ontelbare malen is zij door de militairen verkracht, vertelt ze, terwijl ze haar ogen afwendt. Ze heeft in een hutje van de Katholieke nonnen in Myiunga onderdak gekregen en woont daar nu. Ze vertelt, nog steeds haar ogen afgewend en bijna fluisterend dat ze haar familie zo mist, maar dat ze zo graag verder wil leven. Als ik haar vraag wat ze graag zou willen hebben zegt ze zonder aarzelen: ‘ Een naaimachine, om kleren te leren verstellen en misschien iets nuttigs doen. En misschien een eigen huisje met een eigen vriend. ‘ Maar welke man  kijkt nu uit naar een vrouw die de helft van haar lichaam mist ‘. Een flauwe glimlach, die meer pijn verhult dan dat het toegeeft.

‘ Het is echt erg moeilijk als je helemaal niets hebt en helemaal afhankelijk bent, dag in dag uit van andere mensen ‘.

Als ik haar vraag wat ze wel heeft, moet ze even nadenken en komt tot de conclusie: ‘ Niets. Ik heb niets. Maar ik krijg elke drie weken een stukje zeep van de priester ‘. 

In november 2007 werd een overeenkomst tussen de VN en Burundi getekend die inhield dat er een stuurgroep van zes leden gevormd werd die de bevolking moest raadplegen over de vraag wat er ten aanzien van de in het verleden gepleegde misdrijven moest gebeuren.

Met de Nederlandse NGO Help Burundi van Henk ter Braak uit Denekamp, leggen wij handmatig een watersysteem in het stadje met 6000 inwoners aan. Ze krijgen er voor het eerst stromend water. Schoon water ook. Nu hoeven de inwoners niet meer lange tijd te lopen om het op te halen. Vaak laten ze dat over aan kinderen die het in emmers op hun hoofd moeten dragen.

Ik ontmoet er Bernard, 9 jaar oud en als ik hem vraag of hij het goed vindt dat ik een foto van hem maak vertrekt zijn gezicht. Het zweet loopt langs zijn slaap en de droefheid is hartverscheurend, bijna niet te beschrijven.  

De stuurgroep van de VN moet bestaan uit een tribunaal. Een waarheids- en verzoeningscommissie van een gemengde samenstelling moet er toegang krijgen. 

Tot dusverre, februari 2021, heeft de commissie ruim 4.000 massagraven gevonden en meer dan 142.000 slachtoffers geïdentificeerd.

AF, Amsterdam, 12 maart 2021