De Paradox van het Onderwijs
DEEL IV
De Verantwoordelijkheid van het Systeem
Structurele Barrières voor Zelfstandig Denken
eyesonsuriname
Amsterdam, 15 oktober 2025– Het is gemakkelijk om individuele leraren de schuld te geven van deze situatie, maar dat zou onterecht zijn.
De meeste leraren treden het onderwijs binnen met idealistische motieven en een oprecht verlangen om leerlingen te helpen groeien en zich te ontwikkelen.
Velen van hen zien de problematiek van gebrek aan zelfstandigheid scherp en proberen dit actief te doorbreken, zoals de leraar in ons voorbeeld.
Maar leraren opereren binnen structurele beperkingen die zelfstandig denken bemoeilijken.
Gerelateerde berichten:
Zij worden geconfronteerd met volle curricula die in een beperkt aantal uren moeten worden afgewerkt.
Zij moeten leerlingen voorbereiden op gestandaardiseerde toetsen die vaak reproductie van kennis meten in plaats van dieper begrip of creativiteit.
Zij worden beoordeeld op basis van toetsresultaten en slagingspercentages, niet op het vermogen van hun leerlingen om zelfstandig te denken.
Scholen staan onder druk om te presteren in rankings en inspecties, wat vaak leidt tot een focus op meetbare, korte-termijn resultaten.
Bovendien is er de praktische realiteit van grote klassen.
Wanneer een leraar dertig leerlingen tegelijk moet begeleiden, is het veel efficiënter om klassikale instructie te geven en iedereen dezelfde opdracht te laten maken die volgens een nakijkmodel kan worden beoordeeld.
Individuele begeleiding bij open opdrachten die zelfstandig denken vereisen is tijdrovend en arbeidsintensief. Het systeem stimuleert dus efficiëntie boven effectiviteit, kwantiteit boven kwaliteit.
Daarnaast speelt de training van leraren zelf een rol. Veel lerarenopleidingen blijven focussen op het overdragen van kennis en didactische technieken voor klassikaal onderwijs, terwijl er minder aandacht is voor het faciliteren van zelfstandig leren, het omgaan met open opdrachten, of het creëren van een cultuur waarin fouten maken onderdeel is van het leerproces.
Leraren reproduceren vaak de onderwijsmethoden waarmee zijzelf zijn opgeleid, waardoor traditionele patronen in stand blijven.